Bestelako jarduerak

Badaude eskolan egin behar diren jarduera asko baina oso aspergarri egiten zaiena umeei. Horiek dira diktaketak esaterako. Ez naiz diktaketen bultzatzaile sutsua, ez, idazteko beste modu asko daude ere. Baina diktaketen bidez ortografia lantzeaz gain, hitz berrien ikasketa ere suposa dezake. Nola egin ordea, jarduera hau, pixkat interesgarriagoa? Euren interesguneetatik abiatuz. Imagina, otsoari buruzko ipuin bat irakurtzen dugula eta umeei otsoaren bizitzari buruz gehiago jakin nahi dutela. Hau adibidez interesgune bat da eta hori aprobetxa dezakegu horrelako diktaketa bat egiteko edo bestelako ariketa, esaterako:

Otsoa animali_ oso azkarra __ eta oso garatuta ___ zentzumenak, (usaimena) eta (ikusmena) batez ere. Otsoak honako ezaugarriak ditu (adjektiboen ordez imagina ipiniz haiek asmatu behar izateko):

• belarri zorrotzak
• mutur luzea
• eta hagin zorrotzak. Oso animali (listo) __ da.

Pixka bat pentsaatuko dugu orain...

• zer jaten du otsoak?
• Non bizi da?
• Otsoa desagertzear dagoen animalia dela uste al duzu?
• Badakizu zer den koiotea?

Interesgarria...

Otsoei ikaragarri gustatzen zaie jolastea. Bata bestearen atzetik korrika eta lurrean bueltaka aritzen dira. Gainera, oso animalia soziala dira eta arauak hautsiz gero... zigortua edo taldetik kanporatua izan daiteke!!!

Gaurkoan JOLASA!!!

Bai, gaur jolas txikia tokatzen zaigu azaltzea. Galdera erantzunen jolasa da hau. Jolas honen bidez gauza asko lan daitezke, lantzen ari den gaiaren inguruko galderen bidez, kultura galderen bidez, edo orokorragoak direnak. Hizkuntza bat ikasteko modu asko daude, eta liburu batean bakarrik oinarriturik ikasten duenak, hizkuntza behar bada ezagutuko du, baina haratago ez da helduko. Horregatik, hizkuntzarekin jolastea oso garrantzitsua da! Dibertigarriaz gain! Klaseak aportatiboak izan behar dira, ez pasiboak, aspergarriak eta txapak! Eta besterik ez dagoenean, 10 minututxo eman diezaioekegu jolas txiki bat egiteko, egun berean presta daitekeena. Gainera jolas honen bitartez, taldeak egin daitezke, euren artean eztabaidatzeko eta erantzunera heltzeko. Honek kooperatibitatea bultzatzen du eta sortzen den elkarrekintza horri esker indibidualki baino gehiago ikasten da.
Hona hemen, nik proposatzen ditudan 6 galderak, oso orokorrak:

- Zein animaliak egiten du lo negu osoan zehar?
a) Otsoak
b) Kakalardoak
d) Hartzak
e) Katagorriak

- Zein da hauetatik muskulurik indartsuena?
a) Hanka
b) Besoa
c) Lepoa

- Noiz hasten dira inurriak janaria pilatzen?
a) Udaberrian
b) Udan
d) Udazkenean
e) Neguan

Aho-korapiloak

Oraingoan aho-korapilo batzuk uzten dizkizuet. Hizkuntza lantzeko beste tresna bat dira, gainera oso dibertigarriak!

Tza, tza, tza
pasatzen dut erratza.
Tze, tze, tze
gela nago garbitzen.
Tzi, tzi, tzi
mantala dut jantzi.
Tzo, tzo, tzo
Zikindu nintzen atzo.
Tzu, tzu, tzu
dantzan tzun pan tzun!



Marigorringo
txurigorringo,
bihar eguzki
ala
euri egingo?


Kokomiko, kokomiko,
geldirik hor, mutiko.
Kokomiko, kokomiko
hondatuta betiko!


Akerrak adarrak okerrak ditu, 
adarrak okerrak akerrak ditu,
adarrak akerrak okerrak ditu,
okerrak adarrak akerrak ditu.


Axala-maxala mantalin,
kipula-tipula kattalin,
kixkiti-kaxka kaxkatero,
tortila-mortila kozinero.
Mistika-mastika ñam
ogia, tortila, pastela...jan
zarrat eta zurrut
parrat eta purrut!


Xipi, xapi, katua,
katu madarikatua!
Tripa dauka puztua
jan didalako
jan didalako
haragi gixatua.
Xipi, xapi, katua,
katu madarikatua!


Kamamila, 
mantzanila,
mendian gabiltza 
bila eta bila.
Hara hemen zerbait
biribil-biribila!
Zer ote da?
Zer ote da?
Behi baten
kaka pila!


Hitzaren giltza,
hitzaren giltza,
ahoa ireki eta
elkarrekin
mintza!


Entzun, erantzun,
entzun, erantzun.
Barnean, kanpoan,
hitzak oihartzun!


Mari Bekain,
Mari Bekain!
Ohetik jaikita
begiak apain!



Tantarik tanta,
euriak kanta,
hodeia zutik eta
erreka etzanda!


Txokolo mokolo txingo
txingola mingola txango
txankala mankala zart
zankulu zinkulu zirt!


Saldaren ondoren
sardina erreta, 
sardinen ondoren
sagarren konpota:
orain lotara noa
bapo asetuta!


Zubirik zubiri,
zazpi zaldi,
zubirik zubiri
Olarizutik!


Zu Susana Zubia zara.
Izena Susana eta abizena
Zubia.
Zu Susana Zubia zara
eta Itsasondon bizi zara!


Sei sisa horixka ziren
sorginak egosiak,
sei sisa horixka ziren
basotik ekarriak!


Han goian,
balkoian,
Idoia.
Hor bertan,
kartetan,
don Beltran.
Hementxe,
Matilde
eta Mertxe!


Gotzonek galtza beltzak jantzi ditu.
Non dira Gotzonen galtza beltzak?
Gotzonek soinean ditu galtza beltzak,
Gotzonek galtza beltzak jantzi ditu!


Baga, biga, higa,
laga, boga, sega,
zahi, zohi, bele,
harma, xixpa, tiro, punp!


Sanson zein zan?
Sanson Sanson zan!
Eta Sanson Sanson ez bazan
Sanson zein izango zan?
Sanson Sanson ez bazan
ez zan Sanson izango!

Gabonak heltzear daude!

Olentzeroren istoria Nafarroako herri txiki batean kokatzen da, Larraunen. Olentzero urteak dituen egun beste begi zituen, horregatik Gabon Zaharrean herri bakoitzetik ibiltzen zen eta esnaturik aurkitzen zituen ume guztiak eramaten zituen.


Olentzero beste kulturetako pertsonaietatik argi bereiz daiteke. Alde batetik, Olentzeron sinistea sinismen librea delako eta ez kristauengatik inposatua adibidez. Bestetik, benetan existitu den pertsonaia delako Olentzero, bere istorioa ez dago naturaz gaindiko gertaera batean oinarriturik.


Olentzerori buruzko kontakizun asko daude, horien arabera Olentzerok hainbat ogibide izan ditu: artzaia, nekazaria, ikazina... Entzunena ikazkina izan zela da, hortaz, Olentzeroren istoria kontatuko dizuet. Istoria hau klasean kontatzea ere oso jarduera aproposa da, polita izateaz gain. 


*   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *

Duela urte asko, Euskal Herriko basoetan, maitagarri eder bat bizi zen. Hori koloreko ile luzea  zeukan eta bere begien disdira izugarria zen. Maitagarri guztien antzera, jendea zaintzen zuen beste  izakitxoen laguntzaz, nola Prakagorri izeneko iratxoak, bere eginbehar guztietan laguntzen ziotenak.


Behin, maitagarria bere ile luzea orrazten zegoen bitartean iturri baten ondoan, prakagorriek iratzeen artean zerbait mugitzen zegoela ikusi zuten. Oihu eginez, maitagarriari deitu zioten eta honen harridurarako,  umetxo txiki bat aurkitu zuen! Nola izan zitekeen pertsona batek bere umetxoa hor bakarrik uztea? Maitagarriak ezin zuen halakorik sinistu!


Hori dela eta, maitagarriak jaioberriari esan zion: " Zu Olentzero deituko zara, miresgarria baita zu hemen aurkitu izana. Indarra, kemena eta maitasuna oparituko dizkizut bizi zaren denbora guztirako." Orduan, maitagarriak umea hartu eta basoan zegoen etxe zahar batera eraman zuen. Bertan, gizon eta emakume bat bizi ziren, seme-alabik ez zutenak. Maitagarriak orduan, jaioberria ate aurrean utzi zuen,  aurkitzerakoan izugarri poztuko ziren eta.


Oso goiz etxeko gizona behiak eraistera joan zen eta jaioberria aurkitu zuen. Korriketan eta garrasika, bere emazteari erakutsi zion, eta laster bere semetzat hartu zuten. Hortik aurrera, Olentzero basoetan haziz joan zen eta oso gizon indartsua, atsegina eta osasuntsua bihurtu zen. Ez zion inoiz bere buruari galdetu zelan bikote horren eskuetara heldu zen. Urteko egun guztiak ikatz-mehatzetan lan egiten igarotzen zituen eta bere aitari laguntzen. Baina denborak aurrera egin ahala, emakumea eta gizona hil egin ziren eta Olentzero etxe zahar horretan bakarrik gelditu zen, urteak aurrera egiten zuten heinean.


Olentzero gero eta tristeago zegoen eta bere beharra pertsonak laguntzea zela konturatu zen. Herri batean gurasorik ez zuten umeak bizi zirela gogoratu zuen, ume oso bakartiak ziren, Olentzero bezala. Orduan, Olentzero ume horiek zoriontsuagoak izan zitezen zerbait egin behar zuela pentsatu zuen. Bere eskuekin oso trebea zenez gero, umeentzako jostailuak egiteari ekin zion, horrela herrira joatean ikatza saltzeko, opariak emango zizkien.


Jostailuak egiten amaitu eta guztiak zaku batean sartu zituen. Astoa hartu eta herrira abiatu zen poz-pozik ikatz eta jostailuekin. Herrira ailegatzean, umeei opariak eman zizkien eta umeek zoriontsu hartu zituzten. Olentzero beraiekin jolasean jardun zuen egun guztia eta istorio asko kontatu zizkien. Horrela, umeek benetan maitatu zuten Olentzero eta ez ziren lehen bezain bakarti sentitzen. Olentzeroren ospea izugarria zen herrian eta ikatza saltzera etortzen zen bakoitzean, umeek inguratzen zuten.


Urte luzeetan zehar Olentzero herrira joaten jarraitu zuen. Egun batean, aldiz, izugarrizko ekaitza egon zen eta denetarik hondatu zuen. Trumoiek, tximistek eta hotzak herriko jendea beldurtu zituen, bereziki umeak. Olentzero herrira ailegatzear zegoelarik, tximista batek etxe bat erdibitu zuela ikusi zuen. Etxera hurbildu eta etxea sutan zegoen. Etxera sartu, manta batekin umeak estali zituen ez erretzeko eta lehenengo pisuko leiho batetik atera zituen. Bera irtetzear zegoelarik etxeko zutabe handi bat bere gainean jauzi eta bere bihotza gelditu egin zen. 


Herriko jendea negarrez zegoen ezin zutela ezer egin ikusirik. Bat-batean, etxetik argi indartsu bat atera zen. Herrikoek etxearen barruan zer gertatzen ari zen ezin zutela jakin, Olentzero aurkitutako maitagarria agertu zen berriro.  Maitagarriak Olentzerori hauxe esan zion: "Olentzero, bihotz-oneko gizona izan zara,  fedez beterikoa. Zure bizitza eman duzu beste batzuena salbatzeko. Horregatik, ez dut zu hiltzea nahi. Betiko bizitzea nahi dut. Hemendik aurrera, zuk jostailuak egingo dituzu gurasorik ez duten umeentzat, Euskal Herriko txoko guztietatik banatzeko. Hori entzun bezain laster, prakagorriak agertu ziren bere laguntza eskainiz.


Geroztik, Olentzero urtero Euskal Herriko herritxo guztietatik joaten da gurasorik ez duten umeei opariak emateko. Herrietako umeek Olentzeroren etorrera kantuz eta maitasunezko mezuen bidez ospatzen dute.

*   *   *    *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   *   

Eskolan egun hau nola ospatzen genuen oso ondo oroitzen naiz, izan ere, oroitzapen politak dira. Oporren bezperako aste horretan, egun guztietan eskolako ikasle guztiak, haur hezkuntzakoak eta lehen hezkuntzakoak batera, patiora ateratzen ginen gabon kantak guztion artean praktikatzera. Horrela, azkeneko egunean, baserritarrez jantzi eta  kalera irtetzen ginen Bilboko hainbat lekutan gabon kantak abestera.              

Horregatik, eskolan jai hau ahalik eta sentimendu gehienarekin bultzatzera gonbidatzen zaituzten. Egitekoen zerrenda infinitua izan daiteke, olentzeroren zerrenda bezala: gabon kantak ikasi, kalejira bat egin, Olentzeroren etxera joan, Olentzerori buruzko kondaira ezberdinak kontatu, Olentzerori gutuna idatzi... 

Azkenik, olentzeroren kanta uzten dizuet, goza ezazue!

Durangoko azoka

Durangoko Azokaren orrialde nagusia.

Durangoko azoka urtero ospatzen da abenduaren 4tik 8ra. Bertan, ediotiralak, banatzaileak, diskoetxeak, erakundeak eta kultur eragileak topatuko ditugu. Antolatzailea Gerediaga Elkartea dugu.
Azoka honek euskararekin eta kulturaren duen konpromesua oso handia da.

Historia

Durangoko lehenengo euskal liburu eta diska azoka 1965ean egin zen. Gerediaga Elkarte sortu berriak antolatu zuen. Frankismoko garaian azoka hau egoteak, helburu nagusi argia zuen: Euskal Herriko liburugintza eta diskogintzaren ekoizpena ezagutzera ematea.

Kokapen anitzak izan ditu: hasiera Andra Mariko elizpea, merkatu plaza, orube diferenteetan jarri ziren karpak eta azkenik, 2003. urtetik, Landako erakustazoka

"Lehenengo Durangoko Euskal Liburu eta Disko Azoka Andra Mariko elizpean egin zen eta abenduan ezik, zemendiaren 1ean, Domu Santu egunez. Elizpean merkatua izaten zen larunbata goizetan eta lehenengo urte haretan ere goizez ohiko merkatu egin zen. Arratsalderako, bizpahiru orduko lanen ondoren, prest zegoen liburuen eta diskoen azoka. 19 erakusle izan zituen hasierako Azokak.1974. urtera arte Andra Mariko elizpean egin zen urtez urte Azoka. Baina urtebeteko etena izan zen. 1967an ez zen Azokarik egin, Andra Mari elizan konpontze-lanak egin zirelako eta baldintza egokietan ezin zitekeelako ezer antolatu.Modu honetan merkatu plazan egin zituen urterik gehienak Durangoko Euskal Liburu eta Disko Azokak, 1974tik 1996ra arte".

Durango, apurka-apurka, liburu eta diskoez harago, euskal kultur eragileen topagune bihurtu da. Lau hormetako lekua txiki egin da jada, eta Durangotik karpa txuri txikiak ikus ditzakegu ere. Durangora etortzen den jende kopuru handiari esker, behin betiko bere lekua finkatu egin da.


Zer aukituko dugu bertan?


Edozein motatako liburuak daude, umeentzat (Toti Martinez de Lezearen Nur adibidez), historiakoak, politikoak, edozein argitaletxeren azken berriak... Zerrenda luzea da literatur generoan aurki ditzakegun gauza guztiak. Baina ez pentsa hori bakarrik aurkituko duzunik. Baita ere elkate askoren produktuak daude, nola elkarte feministak, txistu elkarteak, presoen aldekoak, egunkariak, aldizkariak, etab. Euskal disketxe ia guztiak stand-ak dituzten gortaz, gogokoen dituzun euskal taldeak aurki ditzakezu, diskak erosteko eta sinadura eskuratzeko. Baita euren etorkizunaz jakiteko eta Ahotsenean taldeen aurkezpenak eta kontzertuak ere izango dituzu doan eta mundu guztiarentzat irekia, azokaren ondoan dagoen karpan.

Beraz, Durangoko Azokara joatera gonbidatzen zaituztet! HEMEN PROGRAMA

                                     

Abenduaren 3, euskararen eguna

1949. urtetik euskararen eguna ospatzen da abenduaren 3an eta oraindik ere gogo biziz eusten dio euskal hizkuntzari bere lan arlo guztietan.. Jarraian  Eusko Ikaskuntza gunean topatu dudan informazioa partekatu nahi nuke guztiekin.

Logoa Nestor Basterretxea euskal artistak asmatu zuen 2005ean. Geroztik, urteroko ospatzen den jaiaren indentifikazio ikurra da.

Zer aldarrikatzen du egun honek?

Euskal hizkuntzaren unibertsaltasuna aldarrikatzen du.
Hori dela eta, euskaraz hitz egiten duten guztiek, Euskal Herrian egon ala ez, ospatzen duten jaia da. Oso garrantzitsua da, beste sarrera batzuetan esan dudan moduan, euskararen jarraipena. Horregatik, horrelako egun bat guztiz aprobetxatu behar da ahalik eta jarduera dibertigarriak eta euskal hizkuntza eta kulturarekin lotutakoak egiteko.

Euskararen eguneko oroitzapen oso politak dauzkat txikitatik. Aste osoa eskaintzen genion egunari, jarduerak prestatzen, kantak ikasten edo sortzen, etab. Jaialdi hau egun osoko ekitaldia suposatzen du, horregatik jarraian hainbat proposamen uzten dizkizuet eskolan ospatzeko.

                   

Jarduera proposamenak

Jai hau urtero ospatu egiten da eskoletan. Gehienetan,  kirol-jarduerak egiten dituzten eskolan egun horretan eta euskararekin harremana duten beste jarduerak. Aurten abenduaren 3a larunbata tokatu da, hala ere, bada ospatu duten eskolak. Eskolabarri eskolan ekintza desberdinak antolatu dituzten HHn eta LHn egiteko. 

> Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan:

Argitxoren urtebetetze eguna ospatu.

> Lehen Hezkuntzan

- 2. eta 3. ziklokoek sms-ak eta hieroglifikoak deszifratzen ibiliko dira.

- Argitxo Gaztea lehiaketako marrazkiak bozkatu

- jinkana

- Euskara Txokoan, "Nik euskaraz" izenburuarekin hormairudia ipiniko da eta nahi duenak bere argazjua atxikitzeko aukera izango du. Honen bidez, "Nik euskaraz" bizi nahi dudala adierazten duzu.

- Euskal musika jarriko dute eta gustoko duenak euskal kantak ekartzeko aukera du ere.

- euskal dantzen emanaldia

                                                                                                        

Bertsotan

Ikusi dugunez, kantak hizkuntzarekin jolasteko tresna oso erabilgarria suerta daitezke. Hala gertatzen da bertsolaritzarekin ere, eta honekiko zatelasuna sustatzeko aukera paregabea izan daiteke. Izan ere, bertsolaritza hizkuntzarekin jolasteko beste modu bat da, errimak eginez, silabak kontatuz, sinonimoak bilatuz... Pixkanaka umeak trebetzen joango dira, euren euskara aberasten eta gero eta segurtasun handiagoz erabiltzen.

Zer da bertsolaritza?

«	Neurriz eta errimaz kantatzea hitza horra hor zer kirol mota den bertsolaritza.	»
—Xabier Amuriza

Zertarako landu bertsolaritza eskolan?

1- Euskara aberasteko. Bertso bakoitzean egoera berri baten aurrean aurkitzen gara eta orduan gai horren inguruko hitzak bilatzeari ekin behar diogu. Modu honen bidez, geure hiztegia aberasten joango gara.

2- Hizkuntza ez-formala lantzen delako.

3- Memoria lantzeko. Umeek bertsoak eta koplak botatzean duten bitartean, memoria ere garatzen ari dira.

4- Pentsamendua egituratzeko. Bertsoak mezu bat darama bere barnean, eta hori transmititzeko gure mezua nola azaldu pentsatu behar dugu.

5- Sormena garatzeko. 

6- Jende aurrean hitz egiten ohituratzeko. Gela barruan denen aurrean bertso bat botatzea ez da ume guztientzat gauza erreza, ez ditugu lotsatiak ahaztu behar. Hau lotsari aurre egiteko oso aproposa suerta daiteke. Gero, eskolako jaietan bertsoak txapelketak egiteko bultzatu ditzazkegu.

 Gainera,  bertsolaritzaren inguruko harreman sareak euskaldunak izaten dira eta gaur egun erreferente asko eta indartsuak eskaintzen ditu, baita gazteentzat ere.

Bertsolaritzaren historia luzea da eta erreferente asko aurki ditzakegu. Horien artean, aipagarrienak:

• Pernando Amezketarra
• Basarri
• Bilintz
• Etxahun
• Lazkao Txiki
• Xalbador

Eta beste hurbilago batzuk:

• Uxue Alberdi
• Amets eta Maddalen Arzallus
• Andoni Egaña
• Etxahun Lekue
• Maialen Lujanbio

Nahiz eta Euskal Herria dimentsioz oso handia ez izan, amaiezina izango litzateke lurralde honetan bertsotan ibili diren guztien izenen zerremda.

Azkenik, bertsoak lantzeko jarduera batzuk proposatzen ditut.

1. JARDUERA

Paper zatitxoetan gai desberdinak idatzi eta klasean banatu. Bakoitzak dagokion gaiarekin zerikusia duen bertsoa sortu beharko du, ikasitako bertso-egitura bati jarraituz.

2. JARDUERA

Gustoko ipuin bat aukeratu eta 6 sekuentziatan banatu. Guztien artean sekuentzia bakoitzari dagozkion bukaerak eta oinarri jarriko dira guztien artean. Umeak 6 taldetan banatu eta bakoitzari sekuentzia bat egokituko zaio. Modu honetan, bertsoa osatuko dute.

o Sarrera hau egiteko bertsolaritzari buruzko blog batean sostengatu naiz. Sartzea gomendatzen dizuet!

Kantu kantari

Abestiak kantatzea hizkuntzarekin jolasteko beste modu bat da, eta are jolas dibertigarriagoa bihurtzen da abesti bera modu ezberdinetara abesten dugunean: garrasika, negarrez, barrez, triste, azkar, oso mantso... Oso dibertigarri suerta daiteke jarduera hau egitea, ematen dituen etekinez gain. Alde batetik, hizkuntza ikasten dugu, hitz berriak, esaldia ordenatzeko moduak, errima, etab.; beste alde batetik, Euskal Herriko abestiak ere kulturaren parte dira eta hauek ezagutzea gure herria isladatzeko beste modu bat da.


Ixil ixilik dago
kaia barrenian
untzi txuri polit bat
uraren gañean.
Goizeko ordu bietan
esnatutzen gera
arrantzaliak beti
joateko urrutira.

edo jostariagoa den beste kanta hau:


Harri koskor batekin, hor dabil Martin-tin-tin
jotzen ditu, kax-kax-kax, bata bestearekin
bata bestearekin, jotzen ditu kax-kax-kax
jarri koskor batekin, hor dabil Martin-tin tin

Musikarekin jolasteaz aparte, letra ere aldatuz jolas daiteke. Doinua hartu eta letra berria asmatu, bertsioak, hitzak... Jarduera hauen bidez, bete-betean arituko gara hizkuntzarekin jolasean. Jarduera honen alderik politena, gainera, kolektiboan egiten dela izan daiteke, guztiek batera kantatzen dutela, guztiek batera letra ikasten ari direla eta gero eta hobeto ulertzen. Guztien arteko lana suposatzeak egiten du polit jarduera.

Jarraian, txikitatik gustatzen zaidan kanta bat uzten dizuet.

AXURI BELTZA

Axuri beltza ona da, bainan
hobeago da xuria;
Dantzan ikasi nahi duen jendek
guri bezate begira.
Tra la la...

Arno gorria ona da, bainan
hobeago da xuria;
Burua xuxen, zangoak airean
ez egon uzkur dantzara.
Tra la la...

Ogi komuna ona da, bainan
hobeago da xuria;
Dantzan artzeko jende gantzadunak
hainitz trabatuak dira.
Tra la la...

Andre gorria eder da, bainan
ederrago da xuria;
Dantzari onak polliki dantzatuz
baduke haren irria!


HEMEN klikatuz, abestiz beterik dagoen orrialde batean sartuko zara, entzuteko aukera.

                                           

Euskal Herriko janaria

Hainbat geltokiko bidai bat egitera goaz, munduan barrena... eta hara! Lehenengo lekura heltzen gara eta gose garenez taberna batera goaz bazkaltzera. Platerrik merkeena eskatu eta hara! Baina zer da hau? Saltxitxa bat eskatu dut eta zapore oso arraroa dauka! Arraioa! Bigarren geltokira heltzen gara, pizza bat eskatu eta ARRAIOAAAAAAAA!!! Zeinen zapore ona duen pizza honek! Geltoki bakoitzean janari tradizio desberdinekin topatuko gara. Ez pentsa, hemen eros ditzakezun elikagai guztiak edonon eros daitezkeela! Ez pentsa Euskal Herrian hazten diren fruitu eta barazkiak, edonon erein ahal izango dituzunik! Euskal Herrian ere bada jateko tradizio handi bat, gainera betidanik esaten da euskaldunak oso tripahundiak direla! Ea ba, zeintzuk dira Euskal Herriko platerrik famatuenak?

Gai hau lantzerakoan, bi gauza ari gara lantzen: alde batetik, hizkuntza; eta bestetik, euskal kultura. ,Klasean, azkenengo galdera hori plantea daiteke: " zeintzuk dira Euskal Herriko platerrik famatuenak?". Hortik abiatuta, gero bakoitzak errezeta bat idatzi beharko du.

Hauek dira Euskal Herriko plater tradizional batzuk:
- Piperrak

- Bakailaoa pil-pilean
- Marmitakoa
- Intxaursaltxa
- Goxua
- Idiazabalgo gazta
- sagardoa

                                                     

Euskara maitatzen

Euskal Herria beste herrialdeetatik nabarmen desberdintzen duena bere hizkuntza da, euskara. Euskara euskal herritarrok hitz egiten dugun hizkuntza da, mendeetan zehar iraundu duen hizkuntza. Nork daki zein den bere jatorria? Zelako misterioa!

Misterio hau umeen gorputzean sar dezakegu, hizkuntza bat baloratzen irakasten diegun heinean. Hizkuntza bat, hitz egiteaz aparte maitatu ere egiten da. Euskal Herriko nortasuna sentitzen duten guztiek maitatzen dute. Zergatik eskolan euskaraz hitz egiten dugu? Helburu zeharo handi bat honakoa da niretzat: euskara ez izatea irakasleek inposatzen duten hitz egiteko hizkuntza, baizik eta haiek erabili nahi dutena. 

Hizkuntza batek, amuma baten antzera, istorio bat dauka ikusten ditugun zimur horien atzean, arrastro horien atzean. Zure burua mende luzeetan zehar atzera eraman eta imaginatu euskaraz hitz egin ahal izatea!! Euskararen balorea eta erabiltzen jarraitzearen garrantzia transmititu behar dugu Euskal Herrian, inoiz galduko ez den hizkuntza.

«	Euskararen egiazko misterioa iraupena da, ez jatorria.	»
Koldo Mitxelena

Irakasleentzat orrialde lagungarriak

Habe-ikasbileko orrialdea gainbegiratzen ibili naiz eta hainbat gauza interesgarri topatu ditut. Horregatik, nire bloggean jartzea erabaki dut norbaiti erabilgarri suerta litzaiokeelako. 

• euskara hobetzeko lagungarriak
• irrati nobelak
• denborapasak
• kantu-kantari
• txisteak
• istorio bizidunak
• errezetak
• trikimailuak
• entzuteko ipuinak

Laster arte!

AMETSETAKO BIDAIA

Gaur bidaiatzera goaz! 

Gaurkoan, ahozko trebetasuna lantzeko jarduera bat proposatzen dut. Jarduera honen bidez hainbat aspektu landuko ditugu:
- esaldi egitura hauek menperatzea:
           o ...ra joango gara
           o ... eramango dugu
           o ... utziko didazu

- munduko mapa ezagutzen joan
- irudimena landu
- oinez, autobusez, hegazkinez...

HARTU BEHAR DITUGUN ERABAKIAK:
> Nora joango gara?
> Norekin joango gara?
> Zer eramango dut?
> Zein garraio erabiliko dut?
> Zer egingo dugu bertan?
> Zenbat denbora igaroko dugu han?

ARAUAK HONAKOAK IZANGO DIRA:
> egingo dugun ibilbidea mapan marraztu beharko da.
> bidaian arazo bat suertatuko da eta hori konpontzeko gai izan beharko gara
Arazo komunak bilatuko ditugu, garraio galdu dugula, esaterako.
> irudien laguntzaz lekua deskribatuko dugu.

LANDUKO DEN HIZTEGIA:

• NOIZ? Oporretan, zubi batean, herriko jaietan, inauterietan, Aste Santuan, gabonetan...
• NOLA? Oinez, bizikletaz, kotxez, motorrez, hegazkinez, itsasontsiz, kamioiz, auto-stop, trenez...
• NORA? Lekuen izenak
• LEKUAK: parkea, hiria, herria, basoa, oihana, desertua, glaziarra, sumendia, mendia, hondartza...
• ZER ERAMAN? Udako/neguko arropa, kuleroak/galtzontziloak, botak, euritakoa, euritarako arropa, janaria, hiztegia, botikina, ipar-orratza, txapela, sokak, bainujantzia, prismatikoak, ile lehorgailua, mapa, argazki kamera, kanpin denda, koadernoa, linterna...

                                                                                                        

Esaera zaharrak

Esaera zaharra herriko jendeak sortutako esaldi zehatza da, bere atzean beti esanahi bat daukalarik. Hauek gomendioak izaten dira, metaforak, hitz-jokoak, umorezkoak... eta ahoz transmitituz joan dira belaunaldiz belaunaldi, gure eskuetara heldu arte. Gaur egun, jendeak ez ditu asko erabiltzen, baina kontuan izan behar dugu jakinduria handia transmititzen dutela eta hauek galtzea oso tamalgarria izango litzatekeela.
Atsotitzek gai-eremu handiak biltzen dituzte: animaliak, baloreak, ohiturak, gizartea, mitologia, natura, tradizioa, folklorea, antzinako usteak...
Gotzon Garatek hainbat hizkuntzetako atsotitzak batu zituen, eta euskarazkoak 14.458 dira. Honek adierazten digu Euskal Herria kulturan oso aberatsa izan dela, beraz oso tristea izango zen hau galtzen joatea. Esaera zaharren bidez euskarari bultzada handia eman diezaiokegu eta geure ondokoei kultura transmititu. Hortaz, gustatzen zaizkidan esamolde zahar batzuk uzten dizkizuet, bere esanahiarekin batera:

* Gehiago edukiago eta nahiago

Zenbat eta gehiago eduki, orduan eta gehiago nahi dugula esan nahi du atsotiz honek, horrela gizakiaren zuhurkeria adierazten du.

* Gutxiegia eta larregia, beti kaltegarria

Gehiegi zein gutxiegi, biak kaltegarriak dira, muga batzuk izan behar ditugu.
* Urri, baina ongi

Hobe gutxi izatea, baina ona dena.

* Afalondoko kontuak

Gezurrak

* Beltz guztiak ez dira ikatz

Gauzak askotan ez dira diruditen modukoak, pertsonei erreferentzia eginez adibidez.

* Gezurrak hankak motzak ditu

Gezurtiari beti harrapatzen zaio laster.

* Amen: Zu hor eta ni hemen

Eztabaida batean bata bestearekin ados ez dagoenean eztabaidari amaiera emateko.

* Otsoa aipatu eta otsoa atean

Pertsona batetaz hizketan ari zarenean eta hori ezustean agertzen denean.

* A ze parea, karakola ta barea!

Denbora elkarrekin pasa ohi duten bi pertsonek ohitura eta akats berdinak egiten dituztenean erabiltzen da esamolde hau.

* Bildots izan orduko, ardi izan

Oso azkarra dena

* Arranoak lumak behar, txepetxak ere bai

Nahiz eta pertsona zein animali bakoitza desberdinak izan, guztiek dituzte behar berberak.

* Kalean uso etxean otso

Kalean oso atsegina den  eta gero etxean maltsurra. Ezin gara itxuraz fidatu!

* Ohitura gaiztoa, berandu ahaztua

Ohitura txarra behin hartuta zaila da uztea.

* Otsoak otsoari gaitzik ez, eta lapurrak lapurrari laztan

Gaiztoak euren artean errespetatu egiten dira.

* Zakur zaunkaria nekez hozkaria

Azken finean asko ohikatzen duenak gero gutxien egiten duena izaten da.

* Zenbat buru, hainbat aburu

Pertsona bakoitza bere iritzi propioa du.

* Putza izan ez eta puzkerra izan nahi

Ez gara daukagunarekin konformatzen.

* Xoxoak beleari ipurbeltz

Beti saiatzen gara geure errakuntzen zergaitia besteengan ikusten.

* Dagonean bonbon, ez dagonean egon

Gauzak momentuan disfrutatu.

* Hil arteraino bizi, han arte ez izi

Lasaiago hartu bizitza

* Etxeko sua etxeko hautsez estali behar da.

Etxeko arazoak etxean gorde.

* Asko daki zaharrak, erakutsi beharrak

Adineko pertsonak oso jakintsuak dira eta besteei irakasteko asko dakite.

* Urak dakarrena, urak darama

Zoriz datorrena etorri den bezala badoa.

* Asko balio du indarrak, gehiago buru azkarrak

Azkarra izatea indartsua izatea baino askoz gehiago balio du.

* Askoren mina, tontoen atsegina.

Askoren gaitzak memeloen kontsolamendua baino ez dira.

* Dezagun gutxi dezagun beti.

Egiten dugun gutxi hori beti egin dezagun.

* Eroriz ikasten da oinez.

Gauzak txarto eginez ikasten da ondo egiten.

* Gaur hitza eman, bihar haizeak eraman

Promes bat ez denean betetzen.

* Geroa, alferraren leloa

Alferrak beti uzten ditu gauzak gero egiteko.

* Non gogoa, han zangoa

Gogoz egiten dena lortu egiten da.

* Zaldia joan ta mando etorri

Negozio txarra egin.

Esaera zaharrak modu askotan landu daitezke. Bi aukera proposatzen ditut:

1- Esaera zaharraren zati bat paper zati batean idatzi, eta falta zaion zatia beste paper batean. Horrela, zati bakoitza zeinekin doan asmatu beharko dute.

2- Esaera zaharrak begien aurrean izanik, baten esanahia azaldu eta zein atsotitzi erreferentzia egiten dion asmatu beharko dugu.

    Hizkuntzari, piperra eta gatza!!

Jolasa: La Habanako ontzia

Gaurko egunean, jolas bat azaltzera noa!

                                             LA HABANAKO ONTZIA

"La Habanako ontzia" deitzen da eta taldean jolasten da, baina binaka ere jolastea posible da beste aukerarik ez badago. Jolasa honakoan datza:

Batek esaten du: “La Habanatik ontzi bat etorri da eta ekarri ditu... PATATAK”. Orduan besteek, hasierako silabarekin, “PA”-z hasten diren hitzak asmatu behar dituzte: PANPINAK, PAGOAK, PANELAK...
Jolasa zailtzeko hasierako silaba hartu beharrean, lehenengo letra bakarrik erabiliko dugu: "B"

Ondo pasa!

Asmakizunak

Oraingoan asmakizun batzuk idaztea pentsatu dut. Izan ere, asmakizunak oso jarduera dibertigarria dira umeentzat eta hitz berri mordo ikasten dituzte. Jarduera honekin umeak hausnarketara bultzatzea lortzen dugu eta era berean gauza berriak ikastea. Adibidez, animaliei buruzko asmakizun pilo bat daude, hona hemen igelari buruzko bi asmakizun:

"Kolore askotarikoak gara, baina gehienak berdeak. Txiki-txikia naizenean uretan bizi naiz, baina behin prestatuta uretik kanpora irtetzen naiz. Nor naiz?" Igela.

"Ur ertzean abesten dut, uretan bizi naiz, ez naiz ez arraina ez txitxarra. Nor naiz?" Igela.

Asmakizun hauen bidez, mailaren arabera igelari buruz ezagutzen ez zituzten ezaugarri berriak ikasten dituzte. Gainera gehienetan modu honetan gertatzen diren ikaskuntzak askoz iraunkorragoak dira.
Jarduera aldiz, hainbat modutan bideratu daiteke:
1- Aukera bat asmakizun eginak ekartzea da. Modu honetan, batek irakurri, beharbada hitz berriak ikasi eta beste kideak erantzuna asmatu beharko du.
2- Beste aukera asmakizunak sortzea da. Horretarako, batek zerbaitetan pentsatu behar du eta bere ezaugarrien bidez asmakizun bat egin eta besteak erantzun. Modu honetan, deskribaketa lantzen dute eta hitz berrien bila ere egongo dira: "nola esaten da...?". Txikiagoentzat aldiz, ariketa errazago suertatzeko fitxa txikitxoak egin daitezke hitz berriekin eta dagokion marrazkiarekin ondoan jarriz. Horrela, fitxa bana hartuko dute eta marrazkiaren laguntzaz deskribaketa egin.

Azkenik, internetetik aurkitutako asmakizun batzuk uzten dizkizuet:

1) Hegaztien denda bateko dendariak hau esan zion loroa erosi zuenari: "loro honek entzuten duen guztia errepikatzen du". Astebetera, eroslea itzuli eta loroak hitz-erdirik ere ez duela esan kexatu zaio, baina dendariak esan dio ez ziola gezurrik esan. Nola liteke? Loroa gorra da. 2) Lagun bakarrak ordubete behar badu zulo bat egiteko, eta bi lagunek bi ordu behar badituzte bi zulo egiteko, zenbat denbora beharko du lagun bakarrak zulo-erdia egiteko? Ezingo du zulo erdia egin, zulo erdirik ezin baita egin. 3) Altzaporrura bidean zazpi atsorekin gurutzatu naiz. Atso bakoitzak zazpi zaku zeramatzan eta zaku bakoitzean zazpi arkume. Zenbat atso eta arkume zihoazen Altzaporrura bidean? Bat ere ez, atsoak ez zihoazen altzaporrura. 4) Nola zula liteke globo bat bertatik airerik atera gabe eta zaratarik egin gabe? Puztu barik. 5) Hil batzuek 31 egun dituzte; 30ekoak ere badira. Baina zenbatek dituzte 28 egun?. Guztiak 6) Bart gauean, osaba irakurtzen ari zela, izebak argia itzali zuen. Gela erabat ilun geratu zen, baina osabak irakurtzen jarraitu zuen, ezer gertatu ez balitz bezala. Nola liteke? Osaba itsua zen. 7) Taxi-gidari batek pertsona bat darama. Bidaiaria izugarri berritsua da, baina taxi-gidariak hizketarako gogorik ez duenez, gormutua den itxura egin du; eskua belarrira eta ahora eraman du ez hitz egin eta ez entzun ezin duela adierazteko. Joan beharreko tokira iristean, taximetroa erakutsi dio zenbat den adierazteko. Bidaiariak zintzo-zintzo ordaindu eta jaitsi egin da. Orduantxe konturatu da taxi-gidariak ezin duela gormutua izan. Nola konturatu da? Bidaiariak ez duelako tokia idatzi  8) Tren elektriko bat Altsasutik Iruna doa 100 km/h abiaduran. Haizeak iparretik jotzen du 30 km/h abiaduran. Norantz joango da kea? Tren elektrikoek ez dute kerik botatzen. Espero dut sarrera gustatu zaizuela! Ondo izan!

Irakurketa: Ardien zaindaria

Oraingoan, nik sortutako ipuin txiki bat igo dut. Gure begiek ez dute beti errealitatea ikusten, baizik eta guk ikusi nahi duguna, guk pentsatzen duguna. Horretaz kontziente izan behar gara bai gu bai txikienak ere, gauzak ondo interpretatzen jakitea ez da erreza. Ipuin honek, zerbait irakatsi ahal badu honakoa da: gauzarik ebidenteena ere ez duela zertan egia izan behar. Eta honekin batera, zeinen garrantzitsuak diren gure sinismenak ere azpimarratu nahi da.

Ardien zaintzailea

Maria goiz eta arratsalde igarotzen zituen mendian, ardien ondoan. Lan gogorra zen artzaina izatearena, baina Mariak natura eta animaliak bihotzez maite zituen eta batetik bestera ibiltzea gustatzen zitzaion. 

Behin, mendian otsokume zauritu bat aurkitu zuen eta etxera eramatea erabaki zuen. Etxeko atetik sartu bezain laster, Iker joan zitzaion amari muxu ematera. Besoetan zeramatzan otsoa ikusi      eta irribarre goxo bat somatu zitzaion aurpegian.

- Zer daramazu besoetan? Txakur txiki bat da!- ohitzen zuen Ikerrek zoriontsu.

- Ez da txakurra, otsokume bat dela uste dut. Mendian aurkitu dut hanka hautsita zuela eta sendatzeko ekarri dut etxera.

- Eta behin sendatuta, zer egingo dugu berarekin ama?

Mariari ez zitzaion burutik kentzen Ikerrek otsoa ikustean jarri zuen lilura aurpegia, horregatik oparitu zion. Ikerrek laster jarri zion Blai izena eta bion artean hezitu zuten. Laster Blai etxean bizitzera ohitu zen, baina hori ez zen harrigarriena, ez! Mariak egunero eramaten zuen Blai berarekin mendira, eta pixkanaka ardiak bazkatzen ikasi zuen!

Geroztik herriko mitoa bihurtu zen Blai, ardiak gidatzen zekin otsoa. Nork ikusi ote du horrelako ezer? Txundigarria zen benetan! Blaik ondo zekien ezin zituela ardian jan, guztiz kontrakoa, artzain-txakur batek bezain ondo zaintzen eta gidatzen zituen.

Gau batean, herriko ardi batzuk hilda agertu ziren. Hurrengo egunean, Blaik muturra odolez zikinduta zeukan eta herriko guztiek berari bota zioten errua. Maria eta Ikerrek, ordea, ezin zuten sinistu eta eztabaidetan igaro zituzten hurrengo egunak. Aldiz, hiru gau pasa eta berdina gertatu zen: ardiak hilda agertu ziren eta Blai berriro ere muturra zikindurik. Birritan ez zuten pentsatu herrikoek: PUM! PUM! Bi tiro eman eta Blai hil zuten.

Iker oso triste egon zen asteetan zehar, burua altxa ezinik. Blai bere lagun minena zen, edo hare gehiago, bere anaia. Animalia maitakorra, zintzoa eta leiala. Iker ez zen kapaza Blaik ardiak hil zituela leporatzeko, beste arrazoi bat egon behar zuela uste zuen. Hala zen, Blaik ez zuen ardi bat ere ez hil. Aldiz, ardiak beste otsoengatik babesteagatik agertu zen gau bi horietan muturra odolez buztia.

Hala bazan, ez bazan, sar dadila kalabazan eta irten dadila herriko plazan!

 - Amaiera -

Egilea: Ainara

Denborapasak sortzen

http://www.genempire.com/


Egungon! Helbide interesgarri hau topatu berri dut eta hemen eskegitzea bururatu zait oso erabilgarria suertatu daitekeelako. Izan ere, honen bidez lantzen dituzun gaiarekin zerikusia duten jolasak sor ditzakezu, nola laberintoak, sopa-letra, kriptogramak... umeei oso dibertigarri suertatzen zaiena. Edozein momentuan egiteko egokiak dira eta seguru eskertuko dituztela!

Hemen uzten dizkizuet nik egindako batzuk adibide bezala, espero dut gustatuko zaizkizuela! Hurrengora arte!

1. Animaliak.

2. Eguraldia

3. Kriptograma